Ντέλα Κουέρτσια, Γιάκοπο

(Jacopo Della Quercia, Σιένα περ. 1371 – 1438). Ιταλός γλύπτης, ξυλόγλυπτης και χρυσοχόος. Ήταν γιος του Πιερο ντι Γκουαρνιέρι. Το πρώτο βέβαιο έργο του είναι ο τάφος της Ιλάρια ντελ Καρέτο, συζύγου του Πάολο Γκουινίτζι, που εκτελέστηκε το 1406 για τη μητρόπολη της Λούκα. Το ταφικό αυτό μνημείο, το πιο γνωστό και δημοφιλές έργο του γλύπτη, παρουσιάζει τη νεκρή ξαπλωμένη σε μια ορθογώνια σαρκοφάγο, όπως στα επιτύμβια μνημεία του 14ου αι. και μαρτυρεί, εκτός από τη γοτθική έμπνευση που διακρίνεται στη στάση του σώματος και στην απλή απόδοση των πτυχώσεων, και μια τάση προς την κλασική διακόσμηση, φανερή στη βάση της σαρκοφάγου με τους μικρούς ερωτιδείς και τις γιρλάντες. Η κλασικιστική διάθεση γίνεται πιο φανερή στο σύμπλεγμα της Παναγίας με το Βρέφος (Φερράρα, Μουσείο της Μητρόπολης) και στην επιβλητική, σοβαρή μορφή του Άγιου Ιωάννη, τη μόνη σωζόμενη από μια σειρά Αποστόλων, που κατασκεύασε για τη διακόσμηση του εξωτερικού της μητρόπολης της Λούκα. Για αρκετά χρόνια πραγματοποιούσε συχνές μετακινήσεις από τη Λούκα στη Σιένα και κατά την περίοδο αυτή ανέλαβε την κατασκευή μιας νέας κρήνης για την Πλατεία της Σιένας, που τελείωσε το 1419. Από τα ανάγλυφα της μαρμάρινης διακόσμησης της Εύθυμης Κρήνης (έλαβε την ονομασία αυτή από τις γιορτές που έγιναν στη Σιένα στα εγκαίνιά της), δεν σώζονται σήμερα παρά ορισμένα τμήματα στο δημοτικό μέγαρο της πόλης, πολύ σημαντικά όμως γιατί από τη μελέτη της Σοφίας και της Εκδίωξης από τον Παράδεισο ο Ν. παρουσιάζεται να έχει ξεπεράσει τον γοτθικό ρυθμό με τις στροφές των σωμάτων, την πλαστικότητα των μορφών και την αναζήτηση της κίνησης. Άλλο έργο καθαρά γοτθικό (ίσως κατά την επιθυμία του εντολοδότη) είναι το πολύπτυχο του παρεκκλησίου Τρέντα (1422) στην εκκλησία Σαν Φρεντιάνο στη Λούκα, που κατασκεύασε σε συνεργασία με το Φραντσέσκο ντα Ίμολα. Στο πολύπτυχο αυτό ιδιαίτερο θαυμασμό προκαλεί το Θαύμα του Αγίου Ιερώνυμου που προοιωνίζει σχεδόν το ζωγραφικό ανάγλυφο του Ντονατέλο. Το 1424 ο Ν. αρχίζει τη διακόσμηση του κεντρικού θυρώματος του Σαν Πετρόνιο στην Μπολόνια - που παρέμεινε ατελείωτο εξαιτίας του θανάτου του - και το 1427 εργάστηκε στο βαπτιστήριο της Σιένα· η συμμετοχή του στο έργο αυτό είναι η χάλκινη πλάκα με την Αγγελία στον Ζαχαρία. Το αριστούργημα του όμως είναι τα ανάγλυφα με σκηνές από τη Γένεση και τον Βίο του Ιησού στο υπέρθυρο και στις πλευρές της κεντρικής Πύλης του Σαν Πετρόνιο (πασίγνωστα είναι η Δημιουργία της Εύας και Η εργασία, από τα υψηλότερα δείγματα της γλυπτικής του 15ου αι.). Η ξυλογλυπτική εργασία του Ν. ήταν για ένα μεγάλο διάστημα αμφισβητούμενη, ως την ανεύρεση των αποδείξεων πληρωμής των αγαλμάτων της Παναγίας και του Αγγέλου του Ευαγγελισμού της Κολεγιακής εκκλησίας του Σαν Τζιμινιάνο (1421) και της επιβλητικής Παναγίας του Λούβρου. Στις διάφορες κριτικές ερμηνείες ο κλασικισμός του Ν. θεωρήθηκε ότι συγγενεύει - χάρη στην επιβλητικότητα και στις καινοτομίες του - με τους καλλιτέχνες του 16ου αι. Για τον Ν. ο Αντόλφο Βεντούρι έγραψε ότι «συνέδεσε τον Νικόλα Πιζάνο με τον Μιχαήλ - Άγγελο με μια γέφυρα δοξασμένη». Το επιτύμβιο μνημείο της Ιλάρια ντελ Καρέτο (1406). Το έργο αυτό του καλλιτέχνη, το γνωστότερο και το δημοφιλέστερο συνδυάζει τη γοτθική αντίληψη με μια τάση προς την κλασική διακόσμηση, που διακρίνεται στη βάση με τους ερωτιδείς και τις γιρλάντες.